TY - JOUR ID - 254592 TI - قورخانه: کارخانۀ صنعت و هنر (نگاهی به کارکردهای هنری قورخانه در عصر قاجار) JO - رهپویه هنرهای صناعی JA - RAC LA - fa SN - 2821-0352 AU - مکی نژاد, مهدی AD - دانشیار فرهنگستان هنر جمهوری اسلامی ایران، تهران، ایران. Y1 - 2022 PY - 2022 VL - 2 IS - 1 SP - 95 EP - 109 KW - قاجار KW - قورخانه KW - مجسمه سازی KW - ریخته گری KW - صنعت KW - هنر DO - 10.22034/rac.2022.254592 N2 - قورخانه از دورۀ صفوی، بخش مهمی از تشکیلات و بیوتات حکومتی بوده و در دورۀ قاجار نیز ادامه داشته است. در این تشکیلات حکومتی، امور مربوط به ساخت وساز ابزارآلات و ادوات جنگی انجام می­ گرفته است اما از دورۀ قاجار و به دستور ناصرالدین شاه، عملکرد قورخانه متفاو ت­ تر از قبل می­شود. به امر وی ساختمان قورخانه در ضلع شمالی ارگ سلطنتی، حد فاصل میدان توپخانه، خیابان مریضخانه(سپه) و جلیل آباد(خیام) بنا می­ شود. این ساختمان شامل کارگاه ­ها و کارخانه­ های متعددی بوده که با عنوان "قورخانۀ مبارکه" و ذیل یک "وزارتخانه" اداره شده و مورد توجه و حمایت مستقیم پادشاه بوده است. امروزه از ساختمان قدیم، فقط سردر آجری و بخشی از دیوار باقی مانده و بقیه به ایستگاه مترو تبدیل شده است. در اهمیت قورخانه باید خاطرنشان کرد که این تشکیلات منحصر به وجه نظامی ­اش نبوده بلکه تأثیرش در عرصۀ هنر نیز مشهود است. این پژوهش، عملکرد قورخانه را بررسی کرده و پاسخگوی این سؤال است که آیا قورخانه منحصراً کارخانه تولید جنگ­ افزار بوده یا محصولات دیگری نیز داشته که بتوانند در زمره آثار هنری قرار گیرند؟این مقاله برای اولین ­بار با روش تحلیلی تاریخی، به موضوع تولیدات آثار هنری در قورخانه می ­پردازد. بررسی مدارک و اسناد تاریخی، و نمونه ­های موجود، این یافته را تأیید می ­کند که متأثر از جریان­ های اثرگذار صنعت غرب، قورخانه مهم­ ترین کارگاه بزرگ و مجهز صنعت و هنر در آن دوران بوده که علاوه بر ساخت تجهیزات جنگی مانند توپ، تفنگ و...، تولیدات با ارزش زیبایی­ شناسانه و هنری از جمله انواع مجسمه ­ها، درهای بزرگ ریخته ­گری­ شدۀ فلزی و آثار چوبی و بلورجات و موارد متنوع دیگر نیز داشته است. UR - https://rac.soore.ac.ir/article_254592.html L1 - https://rac.soore.ac.ir/article_254592_183ef3a8326412ed9d47ae26929a6085.pdf ER -